1000 công trình nghiên cứu khoa học và bài thuốc gia truyền của các thầy thuốc Hà Nội - Bài số 74

Kinh nghiệm dùng bài Ô bối tán cắt cơn đau bệnh viêm loét dạ dày, hành tá tràng.

Bài Ô bối tán ở sách bản thảo cương mục của Lý thời Trân (Trung Quốc) từ thời xưa đã nói đến tác dụng chữa chứng vị quản thống.

Năm 1955 có giớithiệu bài này ở tạp chí Trung y Bắc Kinh, cũng nói chữa có kết quả chứng loét dạ dày hành tá tràng.

Tôi đã có kinh nghiệm sử dụng bài này: Năm 1960 tôi đưa bài này ra Hội đồng chẩn trị của Nhà thuốc Thống Nhất được các cụ tán thành áp dụng điều trị bệnh loét dạ dày hành tá tràng thấy có kết quả tốt.

1. Ô tặc cốt 7 g

2. Thổ bối mẫu 1,5 g

3. Cam thảo 1,5 g

Cách chế:

- Ô tặc cốt cạy bỏ vỏ cứng, rửa sạch, phơi khô.

- Thổ bối thái mỏng, sao khô.

- Cam thảo cạo vỏ, thái mỏng, sấy khô.

3 thứ đều tán bột thật nhỏ với liều lượng như trên uống trong 1 ngày chia làm 2 lần vào lúc đang đau.

Từ năm 1963 đến nay là lúc áp dụng trong Bệnh viện Đông y Hà Nội, thì bài này dùng càng ngày càng nhiều và đồng thời cũng cải tiến cách chế từ tán bột dùng kèm với thuốc thang, nay thành dạng cốm gọi là cốm “MBC” (viết tắt của mai mực, bối mẫu và cam thảo) có thêm đường để dễ uống và để lâu không ẩm mốc.

Cốm “MBC” đã dụng chữa cho bệnh nhân nội trú và một sốc cho bệnh nhân ngoại trú.

Hàng năm tiêu thụ đến 300 kg thuốc. Từ hơn 15 năm nay bài thuốc này được áp dụng điều trị liên tục trong Bệnh viện.

Hầu hết số bệnh nhân loét dạ dày hành tá tràng đang có cơn đau đều hoan nghênh, khi uống thuốc này sau 2, 3 phút thấy giảm cơn đau và rất dễ chịu.

Năm 1970 Bệnh viện Đông y Hà Nội có theo dõi trên 30 bệnh nhân ở nội trú, kết quả như sau:

Tổng số 31 bệnh nhân (trong đó nam 18, nữ 13)

Tuổi từ 20 – trên 50

Viêm dạ dày: 2

Loét dạ dày: 7

Loét hành tá tràng: 17

Hội chứng dạ dày: 5

Thời gian mắc bệnh từ 1 đến 11 năm.

Kết quả: (trên thời gian từ 1 đến 2 tháng)

Về khả năng cắt cơn đau dạ dày hành tá tràng của cốm “MBC” thường xuất hiện một cách nhanh chóng sau 5 đến 10 phút.

Trong 31 ca có 27 ca đạt kết quả cắt cơn đau và 16 ca khi hết cơn đau cho điều trị tiếp ô bối tán thì chu kỳ đau thưa dần và mức độ đau giảm dần rồi đến hết, không còn tái phát cơn đau, bệnh nhân ăn ngủ khoẻ và lên cân.

11 trường hợp dùng tiếp ô bối tán sau không có cơn đau kịch phát, nhưng thỉnh thoảng còn đau âm ỉ vùng thượng vị, mức độ nhẹ và thưa hơn (được tiếp tục theo dõi khi ra ngoại trú)

4 ca kết quả cơn đau vẫn tái phát theo chu kỳ.

Dược lý và dược tính của bài thuốc:

1. Ô tặc cốt: Tên khoa học Sepia Esculenta Myle

Thành phần hoá học gồm có: Calcium phosphosricum

Calcium carbonicum

Getalin chất hữu cơ và chất chlorua natri.

Tác dụng: Chống toan (acid) thu liễm và chỉ huyết.

2. Bối mẫu: Tên khoa học Eritillaria

Thành phần gồm alcaloid của bối mẫu là Eritillatin

Tác dụng: Giảm ho, hoà đờm, giảm đau, tiêu viêm.

- Vị ô tặc cốt trong cuốn : “Thường dụng trung thảo dược” xuất bản năm 1970 tại Bắc Kinh có nêu lên mấy tác dụng: chữa chảy máu dạ dày, ho ra máu, uống với nước sắc Bạch cập, chữa đau dạ dày đa toan, chữa hen phế quản uống với nước sôi, chữa xích bạch đới uống cùng với Bạch chỉ. Phụ nữ băng huyết cùng với Mẫu lệ.

Trong quyển “Danh y biệt lục” có nói đến ô tặc cốt trị mụn nhọt ra nhiều mủ, nhiều sách cổ điển có nối Ô tặc cốt có khả năng trung hoà dịch vị, giảm đau dạ dày.

- Vị bối mẫu: Năm 1955, 3 tác giả Trung Quốc là Lưu Thiếu Quang, Trương Diên Đức Trương Phát Sơ Có nghiên cứu tác dụng dược lý của Bối mẫu, thấy tác dụng chủ yếu của Eritillatin tác dụng chống atropine, có thể dùng thay thế belladone có tác dụng giảm đau, nhuận tràng mà không có tính chất độc như Belladone và atropine.

- Còn vị Cam thảo thì lâu nay người ta dùng 1 mình nó để chữa dạ dày, nó có tác dụng làm dịu cơn đau, điều hoà các vị thuốc tiêu viêm, chỉ ho.

Do tính chất như vậy nên bài thuốc cốm “MBC” có tác sụng trung hoà dịch vị giảm đau dạ dày, tiêu viêm, cầm máu, giáng khí, giải uất, nên có thể chữa được chứng thừa dịch vị và viêm loét dạ dày hành tá tràng.